Podział geografii społeczno-ekonomicznej

Zdajesz maturę z matematyki bo MUSISZ? ==> Zobacz Ekspresowy Kurs Maturalny <== i przygotuj sie do matury nawet w 7 dni!

Kategoria: Geografia Fizyczna Świata Tagi: geografia, podział geografii,

Geografia społeczno-ekonomiczna bada uwarunkowania przestrzennego rozmieszczenia działalności gospodarczej oraz wzajemne zależności zachodzące pomiędzy przyrodą i gospodarującym społeczeństwem. Współczesna geografia społeczno-ekonomiczna zajmuje się problemami, które stanowić będą w przyszłości zarzewie konfliktów, a także liczne kryzysy m.in. gospodarcze. Przede wszystkim chodzi tu o problem wyczerpywania się zasobów naturalnych. Oprócz tego próbuje się zapobiegać takim zjawiskom jak eksplozja demograficzna, która niesie ze sobą olbrzymie konsekwencje, czy problem nadprodukcji i niedoboru żywności. Warto także wyszczególnić konsekwencje procesu urbanizacji, a także degradacje środowiska, w jakim żyje człowiek, tzw. antropopresję. Geografia społeczno-ekonomiczna również dzieli się na kilka dziedzin.

Geografia zasobów naturalnych

Ta dziedzina geografii zajmuje się badaniem występujących w przyrodzie zasobów naturalnych. Przede wszystkim chodzi tu o ich rozmieszczenie na świecie, a także użyteczność i stan ich źródeł. Wymieniłam problem, który bezpośrednio powiązany jest z tym zagadnieniem. Jak można zauważyć, większość zasobów nie jest odnawialna, a co za tym idzie wyczerpią się. Postępujący proces industrializacji i rozwój gospodarczy powodują coraz szybsze wyczerpywanie się owych zapasów. Naukowcy próbują zlokalizować nowe, dodatkowe złoża m.in. ropy naftowej.

Geografia ludności (demogeografia)

Jest to nauka badająca wzajemne zależności pomiędzy człowiekiem a środowiskiem geograficznym. Koncentruje się między innymi na rozmieszczeniu ludności na świecie, a także przyczynach i skutkach tego zagadnienia. Ważnym aspektem jest także gęstość zaludnienia i koncentracja ludności. Badanie tego problemu pozwala nam odkrywać pewne zjawiska, a tym samym zapobiegać ich negatywnym skutkom. Tutaj za przykład mogą posłużyć Chiny czy Indie. Ruch naturalny (urodzenia, małżeństwa, rozwody, zgony), jego zmienność w czasie i przestrzeni oraz skutki jego zróżnicowanego tempa, to kolejne zagadnienie poruszane przez tę dziedzinę geografii społeczno-ekonomicznej. Bardzo ważne jest także badanie ruchu wędrówkowego tzw. migracyjnego. Pozwala to określić m.in. tak istotne rzeczy jak PKB czy skład etniczny danego społeczeństwa, państwa, a także wpływ danego narodu na krajowy kapitał. Zajmuje się także określaniem samej struktury ludności (do gł. należą: rasowa, etniczna, językowa, społeczno-zawodowa, płci, wieku).

Geografia osadnictwa

Jest to dział geografii społeczno-ekonomicznej zajmujący się rozmieszczeniem oraz układami przestrzennymi wszystkich typów i rodzajów osiedli ludzkich. Bada takie zagadnienia jak: stosunek osadnictwa do środowiska geograficznego (w makro- i mikroskali), fizjonomia i morfologia osiedli ludzkich, badania funkcjonalne osadnictwa, przestrzeń osadnicza i wreszcie system i sieć osadnicza.

Geografia rolnictwa

Zajmuje się badaniem wzajemnych relacji między środowiskiem geograficznym, a rolnictwem. Analizuje przestrzenne rozmieszczenie upraw różnego typu roślin, a także hodowli zwierząt. Dzięki temu ustala się m.in. liderów na danym rynku, największych eksporterów i producentów np. danej rośliny.

Geografia przemysłu

Jest to dział geografii społeczno-ekonomicznej, nauka badająca strukturę przestrzenną przemysłu (w skali lokalnej, regionalnej, krajowej, międzynarodowej) oraz procesy czasowo-przestrzenne ją kształtujące. Jaki wpływ ma ona na życie człowieka? Przede wszystkim określa największych producentów, eksporterów i importerów w różnych gałęziach rynku, pomaga w lokalizacji okręgów przemysłowych. W pewnym sensie porządkuje przemysł na świecie, robiąc swoisty wykaz jednostek urbanizacyjnych związanych z przemysłem.

Geografia usług

Jest to cześć geografii społeczno-ekonomicznej, zajmująca się rozmieszczeniem sieci usług. Przede wszystkim określa wpływ owej struktury, rozmieszczenia i rozwoju danego sektora usług na kształtowanie się sieci osadniczej. Precyzuje także zależności, jakie zachodzą pomiędzy ukształtowaniem terenu, dostępnością zasobów na danym obszarze, czy gęstością zaludnienia i rozwojem danego typu usług. Za przykład może posłużyć m.in. wybrzeże. Dostępność surowców takich jak ryby korzystnie wpływa na rozwój przemysłu np. przetwórstwa rybnego, a co za tym idzie zwiększa się potrzeba na usługi takie jak, przewóz ryb, miejsce, w którym ów towar można spożyć itp.

Geografia komunikacji

Ten dział najlepiej definiuje takie stwierdzenie: jeden z działów geografii społeczno-ekonomicznej, który zajmuje się rozwojem i rozmieszczeniem elementów infrastruktury technicznej transportu i łączności oraz rozwój, rozmieszczenie i zasięg działalności różnych działów komunikacji. Możemy wyodrębnić dwa poddziały:

Geografia transportu - przedmiotem jej badań jest transport osób i towarów w aspekcie przestrzennym, w powiązaniu ze środowiskiem geograficznym, przy uwzględnieniu czynników społeczno-ekonomicznych.
Geografia łączności - dział geografii komunikacji badający rozwój, rozmieszczenie i zasięg działalności infrastruktury łączności oraz wielkości i kierunki dostarczania informacji. Dział ten bada też zależności pomiędzy stopniem rozwoju łączności a stanem środowiska geograficznego i rozwojem społeczno-ekonomicznym obszaru (państwa, regionu).

Geografia społeczna (socjogeografia)

Jest to dział geografii zajmujący się badaniem zróżnicowania przestrzennego struktur społecznych oraz wzajemnego oddziaływania tych struktur i środowiska geograficznego. Obejmuje zakresem rozważań wiele aspektów m.in. przyczyny osadnictwa na danym terenie, (jakie czynniki biologiczno-geograficzne wpłynęły na daną społeczność, która stworzyła osadę czy wieś). Definiuje także rozwój typów osadniczych, czy nawet migracji. Do bardzo ważnych zadań tej nauki zalicza się badanie wpływu warunków osadniczych na powstawanie negatywnych zjawisk społecznych (takich jak: bezrobocie, bieda, przestępczość). W geografii społecznej wyróżnia się dwie teorie przyczyn osadnictwa, które stanowią fundamentalne założenia tej nauki, a także jej bazę do prowadzenia badań:

Determinizm - przyczyna warunkującą osiedlenia się na danym terenie zbiorowości ludzi i stworzenia pewnej struktury, także politycznej, jest specyfikacją geograficzną taką jak dostęp do wody pitnej, korzystny klimat i naturalne granice takie jak rzeki czy pasma górskie.
Posybilizm – jeden z warunków powstania osiedla ludzkiego na danym terenie. Polega on na zawarciu porozumienia przez członków mniejszej społeczności, czyli zawarcie tak zwanej umowy społecznej, a upraszczając, ustalenie pewnych norm współżycia na danym terenie.
Nihilizm geograficzny - pogląd naukowo-filozoficzny określający zależności pomiędzy środowiskiem, a człowiekiem, warunkujący osadnictwo. Zakłada niewielki, bądź całkowicie ograniczony wpływ otoczenia biologiczno- geograficznego na człowieka i jego wybór miejsca kolonizacji, czy też osadnictwa.

Geografia kultury

Dział geografii społeczno-ekonomicznej zajmujący się związkami pomiędzy kulturą a przestrzenią. Bada m.in. zależności i uwarunkowania kulturowe na danym obszarze. Uwydatnia niewątpliwe powiązanie klimatu z kształtowaniem się kultury. Dzięki niej wyodrębnione zostały tzw. kręgi kulturowe. Wyróżniamy dwa działy:

Geografia religii – zajmuje się badaniem rozwoju religii na danym terenie, a także jej rozprzestrzenianiem się, dzięki różnym czynnikom.
Geografia języka (geolingwistyka) – zajmuje się badaniem rozwoju i kształtowania się grup językowych a następnie poszczególnych języków na danym obszarze, a także ich wpływu na rozwój struktury społecznej.

Geografia polityczna

Dział geografii zajmujący się wzajemnym oddziaływaniem przestrzeni geograficznej i procesów politycznych. Bada zjawiska i systemy polityczne w ich kontekście przestrzennym. Analizie poddawane są różnego rodzaju jednostki polityczne, a także definiowane są ich funkcje i struktury. Jednostka polityczna to obszar jednorodny pod względem badanych cech politycznych. Mamy tu do czynienia z podziałem administracyjnym, który wyodrębnia np. państwa, czy jednostki niższego rzędu jak województwa, powiaty, gminy czy miasta. Bada także polityczne struktury w organizacjach międzynarodowych. Szczegółowym badaniom poddawane są także granice i tereny pograniczne. Pozwala to ustalić i ewentualnie zapobiec np. konfliktom na tych właśnie obszarach. Możemy także wyodrębnić dział nazywany geografią wyborczą, czyli prowadzeniem badań nad preferencjami politycznymi mieszkańców danego obszaru.

Bibliografia:

Leszek Baraniecki, Władysław Skrzypczak, Geografia fizyczna ogólna i Polski, wyd. EFEKT, Warszawa 2007
Władysław Skrzypczak, Geografia społeczno-ekonomiczna Świata i Polski, wyd. EFEKT, Warszawa 2007
Janusz Stasiak, Zbigniew Zaniewicz, Vadamecum Matura 2009 GEOGRAFIA, wyd. OPERON, Gdynia 2009
Encyklopedia Britanica, wyd. KURPISZ S.A, Poznań 2006

Autor: Magdalena Stelmaszczyk

Materiał udostępniony dzięki uprzejmości Pana Sławomira Dmowskiego nauczyciela z XXIV LO im. C. Norwida w Warszawie. www.geo.norwid24.waw.pl