Król Edyt - tragiczna koncepcja losu ludzkiego

Sofokles

Sofokles żył w latach 496- 409 r p.n.e. Jego utwory to: „Król Edyp”, „Edyp z Kolonos”, „Elektra”.

Inspiracją tworzenia tragedii przez Sofoklesa były mity. Sofokles oprócz tworzenia tragedii aktywnie uczestniczył w życiu publicznym (był strategiem, zajmował sie sprawami wojskowymi Aten, pracował nad reformą kodeksu – Konstytucji ateńskiej)

Sofokles jest również uważany za reformatora teatru greckiego:

• wprowadził 3 aktora na scenę ograniczając rolę chóru
• zwiększył ilość członków chóru z 12 osób na 15
• Wprowadził dekoracje sceniczne

Opowiadana historia na scenie miała budzić litość lub trwogę.

Litość – gdy śledziło się dzieje kogoś cierpiącego niewinnie

Trwogę – gdy dostrzegało się podobieństwo losów bohatera i własnych.

To połączenie dwóch uczuć miało dać widzowi duchowe oczyszczenie - KATARSIS

Król Edyp

Akcja tragedii zawiązuje się w momencie kiedy mieszkańcy Teb szukają u Edypa ratunku, kiedy miasto nawiedza zaraza. Tebańczycy uważali króla Edypa za swego zbawcę i dobroczyńcę. Edyp wie, że zaraza jest wynikiem gniewu bogów, ale nie rozumie przyczyny tego gniewu. Postanawia poradzić się wyroczni delfickiej, do której wysłał swego szwagra Kreona.

Kreon przynosi wieści budujące: Tebańczycy odzyskają spokój, wystarczy za zostanie ukarany zabójca Lajosa. Edyp zapowiada śledztwo, które ma doprowadzić do ujawnienia winnego i należytego ukarania zbrodniarza.

Wydaje zarządzenie obowiązujące wszystkich bez wyjątku:

• zabójcy nie wolno przebywać w Tebach
• nie wolno mu uczestniczyć w obrzędach religijnych
• nie może on kontaktować sie z mieszkańcami Teb

Kolejne części tragedii oddają przebieg śledztwa, które Edyp prowadzi przeciwko sobie. Na prośbę ludu zwraca się o pomoc w rozwikłaniu zagadki niewidomego Terezjasza (zna on przeszłość i przyszłość. Starzec opiera się przed wyjawieniem prawdy, co budzi gniew Edypa. W końcu Terezjasz wskazuje winnego w jego osobie (Edypa) co wzbudza w mieszkańcach Teb ogromne przerażenie. Edyp niedowieża że mógłby być zbrodniarzem, woli myśleć że stał się ofiarą spisku żądnego władzy Kreona.

Wkrótce do Teb przybywa posłaniec z Koryntu z wiadomością o śmierci króla i królowej Koryntu. Edyp ma zostać królem Koryntu. Posłaniec również opowiada o dziejach Edypa związanych z pobytem w Koryncie. Jokasta zamiera z przerażenia, gdy słyszy historię o dziejach Edypa.

Dążenia Edypa do wyjaśnienia kim był zabójca Lajosa kończą się katastrofą, osobista klęską życiową bohatera.

Edyp jest świadkiem samobójczej śmierci Jokasty. Prosi Kreona by zaopiekował się jego dziećmi, szczególnie dziewczynkami. W akcie rozpaczy wyłupuje sobie oczy, wdziewa żebracze szaty i przeklinając swój los opuszcza Teby.

Kreacja bohatera "Króla Edypa"

Edyp za wszelką cenę chce żyć dobrze i uczciwie. Nienawidzi grzechu i stara się go unikać. Wie że pisane są mu zbrodnia i przekleństwo, ale próbuje wziąć los w swoje ręce i przeciwstawić się wyrokom boskim.

Jego zachowanie pokazuje jakie były poglądy starożytnych greków na temat kondycji ludzkiej egzystencji :

• człowiek nie jest wolny, nie jest w stanie sam kształtować swojego życia
• jego los leży w rękach boskich, wyroki boskie są nieodwołalne, próby przeciwstawienia się woli boskiej rodzą gniew bogów i tragizm człowieka
• wybitna jednostka kierująca się szlachetnymi pobutkami jest skazana na klęskę w starciu z siłami wyższymi.
• człowiek ściąga na siebie gniew bogów nawet wtedy gdy dopuszcza się winy tragicznej(to taka która wypływa z intencji popełnienia zła)

Dzieje nieszczęsnego króla Teb ilustrują czym jest ironia tragiczna (sytuacja w której jest się zarówno winowajcą i ofiarą)

Wszystkie czyny Edypa wbrew jego woli i świadomości pchają go do klęski.

Z tego wynika że człowiek jest bezradny wobec fatum (przeznaczenie), mimo że wkłada wiele wysiłku w uniknięcie zła. Wszystko co robi obraca się przeciwko niemu.