Ciśnienie atmosferyczne

Ciśnienie atmosferyczne jest to stosunek wartości wektora siły, z jaką słup powietrza naciska na powierzchnię ziemi do powierzchni na jaką dany słup naciska. W wyniku tego w górach ciśnienie jest niższe, ponieważ słup ten jest mniejszy, na nizinach natomiast ciśnienie jest wyższe. Na podstawie średniej wielkości ciśnienia atmosferycznego na Ziemi na poziomie morza wprowadzono jednostkę ciśnienia - atmosferę - równą 1013,25 hPa. Jednak ciśnienie atmosferyczne pod wpływem zjawisk pogodowych może się zmieniać.

Rozkład temperatur na powierzchni Ziemi wpływa bezpośrednio na ciśnienie atmosferyczne, czyli siłę, z jaką słup powietrza naciska na jednostkę powierzchni ze względu na swój ciężar. Ciepłe powietrze jest lekkie, dlatego nad obszarami silnie nagrzanymi unosi się w górę, przez co zmniejsza się jego nacisk na podłoże i ciśnienie przy powierzchni ziemi jest niskie. Odwrotnie nad obszarami o niskich temperaturach, powietrze jest zimne i ciężkie. Siła nacisku na powierzchnię jest duża, bo jego ciężar jest duży, nie pozwala więc mu na unoszenie się, co jest równoznaczne z wysokim ciśnieniem atmosferycznym.

Wartość ciśnienia atmosferycznego obecnie mierzy się w hektopaskalach (hPa). 1 hektopaskal to nacisk 100 niutonów na m2 powierzchni. Za normalne ciśnienie atmosferyczne uznaje się ciśnienie powietrza o temperaturze 0°C mierzone na poziomie morza na szerokości geograficznej 45°, które wynosi 1013 hPa.

Najwyższe zarejestrowano 19 grudnia 2001 r. w miejscowości Tosontsengel na Mongolii - wyniosło wtedy 1086 hPa. Natomiast najniższe ciśnienie atmosferyczne, wynoszące 870 hPa, spowodowane przejściem tajfunu Tip, zarejestrowano 12 października   1979 r. na Północnym Pacyfiku. Dla Oceanu Atlantyckiego rekord padł 19 października 2005 r. W oku huraganu Wilma, który następnie spustoszył Florydę, odnotowano ciśnienie 882 hPa.

W Polsce 16 grudnia 1997 r. zanotowano 1054 hPa w Suwałkach. Inne rekordy to 1051,1 hPa 22 stycznia 2006 r., 1050 hPa 3 stycznia 1993 r. i 1048 hPa 10 grudnia 1991 r., najniższe zaś (965,2 hPa) zanotowano 26 lutego 1989 r. w Szczecinie i Łodzi.

Ciśnienie atmosferyczne zmniejsza się wraz z wysokością średnio o 11,5 hPa na każde 100 m., ponieważ zmniejsza się ciężar słupa powietrza wywierający nacisk na jednostkę powierzchni. Dlatego też na mapach przedstawia się ciśnienie zredukowane do poziomu morza za pomocą izobar, tj. linii o jednakowej wartości ciśnienia. Jeżeli izobary tworzą zamknięte kręgi, mamy do czynienia z następującymi ośrodkami barycznymi:

• niż baryczny (cyklon) - gdy wartości izobar spadają w kierunku środka układu i ciśnienie w jego centrum jest najniższe,
• wyż baryczny (antycyklon) - gdy wartości izobar wzrastają ku środkowi, a ciśnienie w centrum układu ma największą wartość.

Bibliografia:

1. Ziemia nasza planeta Nowa Era, Warszawa 1999
2. Vademekum maturzysty geografia wyd. Zielona Sowa
3. Świat wiedzy, atmosfera.

Autor: Angelika Ferenc