Opady atmosferyczne

Opadem atmosferycznym nazywamy ogół spadających na powierzchnię ziemi produktów kondensacji pary wodnej w stanie stałym lub ciekłym. Wyróżniamy opady: deszcz, mżawka (różni się od deszczu wielkością spadających kropel wody, dla mżawki kropla wody ma mniej niż 0,5 mm), śnieg, krupa (zbite kulki śnieżne, bądź śnieżne otoczone warstewką lud, o średnicy od 1 do 15 mm), grad. Do opadów atmosferycznych nie zalicza się rosy, szadzi ani szronu. Ilość opadu podaje się w litrach na metr kwadratowy, bądź w milimetrach wysokości, jednostki te są sobie równe. Opady klasyfikujemy ze względu na:

Przyczyny powstania opadów

Orograficzny

Spowodowany ruchem chmur w górę przy przechodzeniu nad górami, kiedy masy powietrza będące wyżej ochładzają chmury.

Opad orograficzny 

Konwekcyjny

Masy nagrzanego i wilgotnego powietrza wznoszą się w obszary niższej temperatury, gdzie po osiągnięciu punktu rosy para wodna skrapla się. W ten sposób powstają chmury typu cumulonimbus.

Opad konwekcyjny 

Frontowy

Występuje w obszarze stykania się ciepłych i chłodnych mas powietrza, często towarzyszą mu wyładowania atmosferyczne

Opad frontowy

Czas trwania opadów atmosferycznych

• opad ciągły – trwający bez przerw przez minimum godzinę z zakrywających całe niebo chmur typu stratocumulus, altostratus lub nimbostratus.
• opady przerywany – padający z chmur typu stratocumulus i altostratus, które przysłaniają niebo całkowicie lub w znacznej mierze nawet wtedy, gdy nie pada.
• opady przelotne – spowodowane przez chmury typu cumulus i cumulonimbus pojawiające się i przechodzące bardzo szybko. Trwają krótko, a pomiędzy nimi pojawia się bezchmurne niebo.

Nierównomierność opadów atmosferycznych - przyczyny

Na Ziemi opady są nierównomierne. Spowodowane jest to kilkoma czynnikami, takimi jak:

• Szerokość geograficzna – im dalej od biegunów Ziemi tym opady są większe, co spowodowane jest zróżnicowaniem temperatur (im bliżej równika tym temperatury wyższe) co skutkuje większą zdolnością powietrza do przechowywania pary wodnej. Jednak opady nie zmieniają się w pełni zgodnie z szerokością geograficzną, ponieważ wpływ na ilość opadów ma również ciśnienie atmosferyczne. W strefach wysokiego ciśnienia średnie opady są niższe, natomiast w strefach wonieskiego ciśnienia wyższe.
• Oddalenie od oceanów – w strefach znajdujących się bliżej oceanów opady są znacznie wyższe. Jednak także tutaj nie następuje zgodność w ilościach opadów i oddaleniu od oceanów, ponieważ znaczący wpływ mają ruch wilgotnych i suchych mas powietrza (np. nawet w niewielkiej odległości od oceanu jeśli przeważa cyrkulacja powietrza ze strony lądu w stronę oceanu opady mogą być stosunkowo małe).
• Wysokość nad poziomem morza – ze wzrostem wysokości opady rosną, jednak tylko do wysokości inwersji opadowej (do pasa wysokości ponad którym dochodzi do zmniejszenia opadów w górach, zwykle około jednego – dwóch kilometrów powyżej podstaw,  związanych z ilością pary wodnej w atmosferze).
• Rzeźba terenu – na zboczach wystawionych na napływ wilgotnych mas powietrza opady są wielokrotnie większe niż po stronie tzw. cienia opadowego.
• Prądy morskie – zimne prądy w znacznie mniejszym stopniu sprzyjają wzrostowi niż ciepłe, ponieważ zimna woda słabiej paruje.

przekrój pionowy frontu ciepłego i chłodnego

przekrój pionowy frontu zokludowanego

Największe średnie ilości opadów na Ziemi występują w strefie między 10° szerokości geograficznej N i 10° szerokości geograficznej S i wynoszą ponad 2000 mm w ciągu roku. Takie ilości opadów związane są z deszczami zenitalnymi i silnymi wstępującymi ruchami mas powietrza. Największe zanotowane ilości opadów to 20 000 mm w Czerrapundżi u podnóży Himalajów oraz 11 000 mm w indyjskiej prowincji Assam.

Następnie średnie roczne opady maleją w stronę zwrotników, gdzie wynoszą ok. 250 mm w ciągu roku. Związane jest to z wyżami podzwrotnikowymi, w strefie których występują obszary pustynne z rzadkimi lub bez żadnych opadów.

Dalej, w strefie umiarkowanych szerokości geograficznych opady wzrastają do 500 – 1000 mm rocznie zależnie od miejsca i wpływu innych czynników opadotwórczych.

W stronę biegunów opady znowu maleją i wynoszą poniżej 250 mm rocznie. Oprócz tego opady na Ziemi związane są z porami roku. Zależnie od pór roku wyróżnia się typy opadów:

• Równikowy – całoroczne opady z maksimami w czasie dwóch równonocy.
• Zwrotnikowy – z porą deszczową trwającą przez kilka miesięcy okresu najwyższego położenia Słońca.
• Podzwrotnikowy – opady występują głównie w porze chłodnej i minimalizują się latem.
• Monsunowy zwrotnikowy – pora sucha występuje zimą, a pora deszczowa latem.
• Kontynentalny umiarkowanych szerokości geograficznych – niewielkie opady w ciągu całego roku, mniejsze zimą i większe w czasie lata.
• Morski umiarkowanych szerokości geograficznych – opady występują przez cały rok, zwiększają się zimą.
• Polarny – przez cały rok występują bardzo niskie opady.

Roczne opady na świecie

Średnie opady dla Polski

 Bibliografia:

1. http://pl.wikipedia.org/wiki/Opad_frontowy
2. http://pl.wikipedia.org/wiki/Opad_konwekcyjny
3. http://pl.wikipedia.org/wiki/Opad_orograficzny
4. http://pl.wikipedia.org/wiki/Opad_atmosferyczny
5. http://www.gridw.pl/raport_pl/caly/rys6.htm
6. http://geografik.webpark.pl/opady.html
7. http://ga.water.usgs.gov/edu/watercyclepolish.html#streamflow
8. Andrzej Kolaszewski Piotr Świdwiński „Żeglarz i sternik jachtowy” wydanie 17 zmienione Wydawnictwo Almapress Warszawa 2008 str. 193 - 215

Zdjęcia:

1. http://pl.wikipedia.org/wiki/Plik:Konvektionsregen.jpg
2. http://ga.water.usgs.gov/edu/graphics/polish/wcprecipitationworldmap.gif
3. http://www.wiking.edu.pl/upload/geografia/images/polska_opady_roczne.gif
4. www.encyklopedia.servis.pl/ wiki/Opad_orograficzny
5. http://www.weatherfiles.com/wp-content/thunderstorm.jpg
6. http://www.capetownskies.com/full-size-favourites/10_cumulonimbus.jpg
7. Pozostałe zdjęcia pochodzą z książki:
   Andrzej Kolaszewski Piotr Świdwiński „Żeglarz i sternik jachtowy” wydanie 17 zmienione Wydawnictwo Almapress Warszawa 2008 str. 193 - 215

Autor: Jan Górecki