Temperatura (2)

Zdajesz maturę z matematyki bo MUSISZ? ==> Zobacz Ekspresowy Kurs Maturalny <== i przygotuj sie do matury nawet w 7 dni!

Kategoria: Geografia Fizyczna Świata Tagi: atmosfera, pogoda,

Pogoda jest to bieżący stan atmosfery w danym miejscu. Na pogodę składają się parametry takiej jak: temperatura i wilgotność powietrza, opady i osady atmosferyczne, ciśnienie atmosferyczne, prędkość i kierunek wiatru oraz rodzaje zachmurzenia. Energia słoneczna jest głównym źródłem ciepła, które wyzwala procesy pogodowe.

Temperatura powietrza na powierzchni kuli ziemskiej jest uzależniona od wielu czynników:

Wysokości nad poziomem morza

Wraz ze wzrostem wysokości bezwzględnych temperatura powietrza spada średnio o 0,6°C na każde 100 m.

Szerokości geograficznej

Kulistość Ziemi sprawia, iż promienie słoneczne padają na jej powierzchnię pod różnym kątem, w różnych szerokościach geograficznych. Ilość energii słonecznej, która dociera do powierzchni Ziemi zależy od wysokości Słońca nad horyzontem. Toteż w szerokościach, gdzie promienie padają na powierzchnię pod największym kątem, temperatura jest najwyższa, a tam, gdzie kąt padania promieni słonecznych jest niewielki temperatura jest niska.

Rzeźby terenu

(Nachylenie i ekspozycja stoków) - stoki dosłoneczne mają wyższe temperatury. Na półkuli północnej są stoki południowe zaś na półkuli południowej - stoki północne. W obniżeniach terenu (doliny, kotliny) może nawarstwić się zimne powietrze, gdyż ma ono większy ciężar od powietrza ciepłego. Temperatura powietrza w obniżeniu jest wtedy niższa niż na obszarach, które są wyżej położone. Takie zjawisko nazywamy inwersją temperatury.

Pokrycia terenu

Szczególne znaczenie ma wilgotność podłoża i jego barwa, bowiem od nich zależy zdolność pochłaniania i odbijania promieniowania słonecznego. Stosunek promieniowania odbitego do całkowitego promieniowania, które dociera do powierzchni Ziemi nazywamy albedo. Ciemna powierzchnia podłoża ma większe możliwości pochłaniania promieniowania oraz oddawania ciepła atmosferze. Temperatura powietrza jest wysoka, jeżeli jest niskie albedo. Podłoże jasne, np. śnieg, lód, odbija większość promieniowania słonecznego i niewiele go pochłania.

Rodzaju podłoża

Na temperaturę powietrza wpływa różnica szybkości nagrzewania się i oddawania ciepła przez wodę i ląd. Ląd nagrzewa się szybciej niż woda, ta z kolei wolniej oddaje ciepło. Dlatego też latem morze jest chłodniejsze od lądu, cieplejsze natomiast jest zimą.

Prądów morskich

Temperaturę powietrza podwyższają ciepłe prądy morskie, co jest wyjątkowo dobrze widoczne zimą w średnich i wyższych szerokościach geograficznych, zimne prądy natomiast obniżają temperaturę. Obniżanie lub podwyższanie temperatury powietrza na skutek zachowania prądów morskich zaznacza się w głównej mierze w strefie wybrzeży morskich.

Zachmurzenia

Jest to stopień pokrycia nieba przez chmury. Aby określić ten stopień stosuje się skalę od 0 do 8 (0 – brak, 8 – oznacza pełne zachmurzenia). Jednocześnie przy określaniu stopnia zachmurzenia podaje się także rodzaj i gatunek chmur. Większe zachmurzenie pojawia się z reguły nad oceanami niż nad lądami (odstępstwem jest strefa równikowa).

Cyrkulacji powietrza

Słońce w okolicy równika silnie nagrzewa powietrze. W wyniku czego powstają silne prądy wznoszące. Rzadkie, gorące powietrze unosi się, co wywołuje powstanie dookoła równika strefy obniżonego ciśnienia i tzw. pasa ciszy. Pas ciszy jest strefą bezwietrzną. Pojawiają się tam również bardzo słabe wiatry o zmiennych kierunkach. W tej strefie można zaobserwować duże zachmurzenie, częste opady deszczu i burze.

Wyniesione w strefie równikowej powietrze szerzy się w górnych warstwach troposfery (antypasaty) i osiada w obszarach około 30°-35° szerokości geograficznej. Powietrze jest tam suche i ciężkie. Powstają pasy zwrotnikowych wyżów. Ze strefy podwyższonego ciśnienia wokół zwrotników, powietrze rozprzestrzenia się w stronę równika. Powstające wiatry to pasaty, które są wiatrami stałymi. Pod wpływem działania siły Coriolisa mają one na półkuli północnej kierunek północno-wschodni, a na półkuli południowej kierunek południowo-wschodni. Część powietrza ze strefy zwrotnikowych wyżów poprzenosi się w stronę wyższych szerokości geograficznych. Powietrze, które przemieszcza się w dolnej troposferze przyczynia się do wywołania strefy wiatrów zachodnich.

W wyniku niskiej temperatury w obszarach okołobiegunowych, powietrze osiada i tworzy nad biegunami strefy podwyższonego ciśnienia. Od biegunów w kierunku niższych szerokości geograficznych powietrze przemieszcza się tworząc wiatry o kierunku wschodnim. Strefa obniżonego ciśnienia powstaje na obszarach znajdujących się pomiędzy strefą okołobiegunową i strefą wyżów zwrotnikowych. W strefie tej, na skutek kontaktu powietrza zwrotnikowego i polarnego tworzą się fronty atmosferyczne. Wygrywają tu wiatry zachodnie, które zaznaczają się szczególnie na półkuli południowej. Krążenie powietrza na Ziemi często odbiega od opisanego schematu. Przyczyną rozbieżności tej jest między innymi powstawanie sezonowych ośrodków niskiego lub wysokiego ciśnienia. W lecie nad lądami powstają ośrodki niżowe, w zimie wyżowe.

Bibliografia:

Ziemia nasza planeta Nowa Era, Warszawa 1999
Vademekum maturzysty geografia wyd. Zielona Sowa
Świat wiedzy, atmosfera.

Autor: Angelika Ferenc

Materiał udostępniony dzięki uprzejmości Pana Sławomira Dmowskiego nauczyciela z XXIV LO im. C. Norwida w Warszawie. www.geo.norwid24.waw.pl